Post by tc_brown on Sept 22, 2005 14:45:06 GMT -2
Yanlýþ inançlar
Hayvanlar konusunda insanlar, birçok yanlýþ ve boþ inanca sahipler. Kendileri için yararlý pek çok hayvaný bu yanlýþ inançlar nedeniyle yok yere öldürüyorlar. Örneðin tarlalarý, köyleri farelerden temizleyen baykuþ, "uðursuz" olduðu yolundaki yanlýþ inanç nedeniyle öldürülüyor. Leþleri yiyerek hastalýk ve mikroplarýn çoðalmasýný engelleyen sýrtlanlar, "çirkin" olduklarý gerekçesiyle yok ediliyor. Ayný biçimde kurt, karga, yýlan, örümcek ve daha pek çok tür, yanlýþ inaçlar nedeniyle öldürülüyor.
Korunmak için
Çok eski çaðlardan beri insanlar korunmak amacýyla hayvanlarý yok ediyorlar. O günlerde insan, korkak ve korunmasýz bir yaratýktý. Silahlarý ilkeldi ama zekasý sayesinde kendisini tehdit eden hayvanlarý tuzaða düþürüp yok ediyordu. Tarih öncesi çaðlardan kalma maðara resimlerinde, ilk insanlarýn vahþi hayvanlara karþý düzenledikleri avlar sahnelenir.
Oyun ve eðlence için
Ýnsanlar, basit ve acýmasýz zevkler için yüzyýllardan beri hayvanlara doðalarýna aykýrý olarak davranýyor. Onlara ya iþkence ediyor ya da öldürüyorlar. Roma Ýmparatorluðu döneminde aslan ve leoparlar arenalarda öldürülürdü. Günümüzde, horoz ve köpekler vahþice dövüþtürülüyor. Ýspanya ve Meksika'daki boða güreþlerinde yüzlerce boða, acý çeke çeke yaþamýný yitiriyor
DENÝZKAPLUMBAÐALARI
Soyu tehlikede olantürlerden biri. Sayýlarý hýzla azalýyor. Bunun çeþitli nedenleri var. Birincisi, üreme alanlarý olan kumsallarýn insanlar tarafýndan tahrip edilmesi. Ýkinci neden, bazý türlerin etinin yenmesi. Üçüncü neden, aðlarý parçaladýklarý gerekçesiyle balýkçýlar tarafýndan öldürülmeleri. Bazý ülkelerde denizkaplumbaðasý kabuklarý turistik eþya olarak bile satýlýyor.
Beslenmek için
Hayvanlar, insanlarýn en önemli besin kaynaklarýndan biri. Bir baþka deyiþle, insan yaþamak için hayvanlara muhtaç. Eski çaðlarda sürek avýna çýkarak yabankoyunu, yabanöküzü, yabankeçisi, geyik gibi hayvanlardan yiyeceðini saðlayan insan, bu alýþkanlýðýný günümüzde de sürdürüyor. Bugün en önemli besin kaynaklarýmýzý evcil hayvanlar ve deniz canlýlarý oluþturuyor. Tüm dünyada her gün beslenmek için milyonlarca ineði, koyunu, tavuðu, balýðý, hindiyi, yýlaný öldürüyoruz.
Savaþlar
Savaþlarda atýlan bombalar, kimyasal silahlar, hareket halindeki binlerce zýrhlý araç ve asker, vahþi doðaya büyük zarar veriyor; buralarda yaþayan canlýlarýn yaþam ortamlarýný yakýp yýkýyor.
FLAMÝNGOLAR
Kuþlar, yeryüzündeki en güzel canlý gruplarýndan biri.
Bilim adamlarý, bugüne kadar 10 bin kuþ türü tespit ettiklerini belirtiyorlar. Ama yaþam ortamlarýnýn insanlarca yok edilmesi, sayýlarýný hýzla azaltýyor. En zarif kuþ türlerinden olan flamingolarýn uçuþunu izlemek ise olaðanüstü bir deneyim. Flamingolar Sultan Sazlýðý ve Tuz Gölü gibi tuzcul sulak alanlarda yaþýyorlar.
Havayý kirlettiðimiz için
Kirli hava yalnýz insanlarýn deðil, hayvanlarýn da zehirlenip ölmelerinin nedeni.
Asit yaðmurlarýna neden oluyor, asit yaðmurlarý da yeryüzündeki ormanlarýn ölümüne...
Ormanlar ise yaban hayvanlarýn evi...
Moda ve aksesuar için
Kürkü için birçok türden binlerce hayvan öldürülüyor. Çanta, þapka, kemer ya da biblo yapmak için fillerden timsahlara, yýlanlardan ceylanlara kadar birçok hayvan acýmasýzca yok ediliyor. Hem de yasadýþý yollarla ve son derece acýmasýz yöntemler kullanýlarak. Geçtiðimiz yýllarda Türkiye'de, kürkleri nedeniyle birçok tilki, doðaya býrakýlan zehirli yemlerle öldürüldü. Soylarý tükenme noktasýna gelen, günümüzde koruma altýna alýnan karacalardan bir çoðu, ayaklarýndan baston yapmak için katledildi. Gösteriþ için de yüzbinlerce hayvanýn ölümüne neden oluyoruz. Yalnýzca gösteriþ için, soyu tükenme noktasýna gelmiþ olan kaplan, geyik, leopar gibi hayvanlar öldürülüyor. Bu hayvanlarýn post, boynuz, diþ gibi organlarýyla bazý insanlar evlerini süslüyor.
KELEBEKLER
Narin, korunmasýz yapýlarý nedeniyle kelebekler, insanýn doðaya verdiði zarardan en çok etkilenen böcek türü. Kanatlarýnýn olaðanüstü etkileyici renk kompozisyonlarýyla insanlarýn eskiden beri ilgisini çeken kelebekten Türkiye'de 268 tür bulunuyor.
Göl ve bataklýklarý kuruttuðumuz için Devlet Su Ýþleri gibi bazý kurumlar, tarým arazisi kazanmak ve su rezervi elde etmek için göl ve bataklýklarý kurutarak yaban hayvanlarýn soylarýnýn tükenmesine neden oluyor. Yurdumuzda yalnýzca Hatay'daki Amik Gölü'nde yaþayan yýlanboyun isimli kuþun soyu, gölün kurutulmasýyla yok oldu. Göl ve bataklýk kurutma iþlemi günümüzde de sürüyor.
Tarým ilaçlarýyla
Bitkilere zarar veren böcek, fare gibi canlýlarla mücadele etmek için tarlalara atýlan yapay gübreler ve zehirler, milyonlarca hayvanýn da ölüm nedeni. Tarým ilaçlarý nedeniyle soylarý tükenen hayvanlara en güzel örnek, kelaynaklar. Göçmen kuþlardan olan kelaynaklar, yazýn Afrika'dan göç edip Urfa'nýn Birecik ilçesine geliyorlardý. 1950'li yýllarda, bölgede 600 çiftten fazla kelaynak görülüyordu. Ama yine o yýllarda zararlý böcekler için kullanýlmaya baþlanan tarým ilaçlarý, kelaynaklarý da yok etti. Çünkü kelaynaklarýn yiyeceðini bu zararlý böcekler oluþturuyordu. 1970'li yýllara gelindiðinde, kelaynaklarýn sayýsý 50'nin altýna düþmüþtü. Koruma altýna alýndýlar ama, artýk her þey için çok geçti. Bugün Birecik'teki koruma istasyonunda üretilmiþ olan kelaynaklar, göç etme özelliklerini yitirmiþ durumdalar.
Avcýlýk
Ýnsan yüzyýllardýr avlanýyor. Ama avcýlýk hiçbir çaðda 20. yüzyýldaki kadar katliam boyutlarýna ulaþmadý. Günümüzde, Türkiye'de 4 milyon kayýtlý avcý olduðu sanýlýyor. Hayvanlarýn sayýsý ise bu rakamýn çok altýnda. Örneðin soyu tehlikede olan dikkuyruklarýn sayýsý 15 bini geçmiyor. Ayý sayýsý ise 2 bin civarýnda...
Ormanlarý yakýp yýktýðýmýz için
Ormanlar doðal yaþamýn en önemli alanlarý. Ama yakarak, keserek ormanlarý yok ediyor, dolayýsýyla burada yaþayan böcekten ayýya, kelebekten kuþa kadar birçok hayvanýn soyunun tükenmesine neden oluyoruz. Özellikle yaz mevsiminde Ege ve Akdeniz bölgelerinde çýkan yangýnlar hayvanlara büyük zarar veriyor. Bu yangýnlarda belki de hiç keþfedilmemiþ türlerin son üyeleri de yanýp kül oluyor.
Bilimsel deneyler
Kobay sözcüðü, çoðu kiþi için "laboratuvarda deney amacýyla kullanýlan canlý" anlamýna gelir. Ama bu sözcük, laboratuvarlarda deney amacýyla en çok kullanýlan hayvan olan "kobay"dan kaynaklanýr. Yaklaþýk 30 santimetre boyundaki kobaylar çok kolay evcilleþirler. Güney Amerika kökenli bu hayvanlarýn yaþamý laboratuvarda baþlayýp, laboratuvarda biter. Kobaylarýn yaný sýra, insanýn fizyolojik yapýsýyla benzer özellikler gösterdikleri için beyaz fareler, maymunlar, köpekler de çeþitli deneyler amacýyla laboratuvarlarda iþkence görüyor ve öldürülüyor. Tropikal bölgelerde yaþayan birçok yýlan, zehirleri alýnmak üzere doðal ortamlarýndan koparýlýp yok ediliyor.
ANADOLU LEOPARI
Anadolu leoparý, Türkiye'de yaþayan vahþi kedilerin en güzel örneklerinden biriydi. Ama yüzyýllar boyunca avlandý ve sayýlarý hýzla azaldý. Anadolu leoparýnýn son bireyleri, 1950'li yýllarda Dilek Yarýmadasý'nda ve 1970'li yýllarýn baþýnda Eskiþehir çevresinde görüldü ve görüldüðü yerde de öldürüldü. O günden bu yana varlýðýndan haber yok.
Otoyol kazalarý
Geliþen ulaþým sektörü, bütün doðal alanlardan otoyol geçmesine neden oldu. Hýzlý giden taþýtlar bu yollarda birçok yaban hayvanýn ölümüne neden oluyor. Otoyollarda yaptýðýnýz gezilerde çevrenize dikkat edin! Aracýnýzýn camýna, özellikle yazýn pek çok böcek çarparak ölecek. Yol kenarlarýnda araçlarýn çarpmasý sonucu yaþamýný yitirmiþ birçok kedi, köpek, kirpi, yýlan, kaplumbaða, kuþ cesedi göreceksiniz. Uçaklarýn pervaneleri ve jet motorlarý da yüzlerce kuþu öldürüyor
Nüfus artýþý
Ýnsan nüfusunun hýzlý artýþý, hem insan hem hayvan hem de bitkiler açýsýndan büyük tehlike. Çünkü artan insan nüfusu, doða ve orman alanlarýnýn tahrip edilmesine neden oluyor. Yeni kentler kuruluyor, yeni yollar yapýlýyor, yeni tarlalar açýlýyor. Orman alanlarý, sanayi tesisleri yapýlmak için kesilip biçiliyor. Dolayýsýyla hayvanlara
yaþayacak yer kalmýyor. Örneðin "caretta caretta" türü denizkaplumbaðalarý, Fethiye ve Akdeniz koylarýmýzdaki kumsallara yumurtalarýný gömerek çoðalýrlar. Ama son 20 yýldýr hýzla geliþen turizm sektörü, Türkiye'nin bütün ýssýz koylarýnýn otellerle, güneþlenen insanlarla dolmasýna neden oldu...
Ticaret için
Vahþi ve egzotik hayvan ticareti tüm dünyada olaðanüstü boyutlarda.
Bunun yaný sýra derisi, diþi, kürkü, kemikleri ve kabuklarý için, fillerden timsahlara, deniz kabuklularýndan tilkilere kadar, birçok türde hayvan acýmasýzca öldürülüyor. Örneðin tropik ülkelerde tuzaklarla yakalanan papaðan, maymun gibi birçok tür, Türkiye'nin büyük illerindeki hayvan maðazalarýnda rahatlýkla satýlýyor.
AKDENÝZ FOKU
Soyu tükenen her canlý, aslýnda insanýn bir parçasý. Onunla birlikte bir parçamýzý da yitiriyoruz. Bu nedenle her insan, onu yaþatmak için çaba harcamalý. Yok olma sýnýrýndaki bir baþka hayvan türü de Akdeniz foku...
Hayvanlar konusunda insanlar, birçok yanlýþ ve boþ inanca sahipler. Kendileri için yararlý pek çok hayvaný bu yanlýþ inançlar nedeniyle yok yere öldürüyorlar. Örneðin tarlalarý, köyleri farelerden temizleyen baykuþ, "uðursuz" olduðu yolundaki yanlýþ inanç nedeniyle öldürülüyor. Leþleri yiyerek hastalýk ve mikroplarýn çoðalmasýný engelleyen sýrtlanlar, "çirkin" olduklarý gerekçesiyle yok ediliyor. Ayný biçimde kurt, karga, yýlan, örümcek ve daha pek çok tür, yanlýþ inaçlar nedeniyle öldürülüyor.
Korunmak için
Çok eski çaðlardan beri insanlar korunmak amacýyla hayvanlarý yok ediyorlar. O günlerde insan, korkak ve korunmasýz bir yaratýktý. Silahlarý ilkeldi ama zekasý sayesinde kendisini tehdit eden hayvanlarý tuzaða düþürüp yok ediyordu. Tarih öncesi çaðlardan kalma maðara resimlerinde, ilk insanlarýn vahþi hayvanlara karþý düzenledikleri avlar sahnelenir.
Oyun ve eðlence için
Ýnsanlar, basit ve acýmasýz zevkler için yüzyýllardan beri hayvanlara doðalarýna aykýrý olarak davranýyor. Onlara ya iþkence ediyor ya da öldürüyorlar. Roma Ýmparatorluðu döneminde aslan ve leoparlar arenalarda öldürülürdü. Günümüzde, horoz ve köpekler vahþice dövüþtürülüyor. Ýspanya ve Meksika'daki boða güreþlerinde yüzlerce boða, acý çeke çeke yaþamýný yitiriyor
DENÝZKAPLUMBAÐALARI
Soyu tehlikede olantürlerden biri. Sayýlarý hýzla azalýyor. Bunun çeþitli nedenleri var. Birincisi, üreme alanlarý olan kumsallarýn insanlar tarafýndan tahrip edilmesi. Ýkinci neden, bazý türlerin etinin yenmesi. Üçüncü neden, aðlarý parçaladýklarý gerekçesiyle balýkçýlar tarafýndan öldürülmeleri. Bazý ülkelerde denizkaplumbaðasý kabuklarý turistik eþya olarak bile satýlýyor.
Beslenmek için
Hayvanlar, insanlarýn en önemli besin kaynaklarýndan biri. Bir baþka deyiþle, insan yaþamak için hayvanlara muhtaç. Eski çaðlarda sürek avýna çýkarak yabankoyunu, yabanöküzü, yabankeçisi, geyik gibi hayvanlardan yiyeceðini saðlayan insan, bu alýþkanlýðýný günümüzde de sürdürüyor. Bugün en önemli besin kaynaklarýmýzý evcil hayvanlar ve deniz canlýlarý oluþturuyor. Tüm dünyada her gün beslenmek için milyonlarca ineði, koyunu, tavuðu, balýðý, hindiyi, yýlaný öldürüyoruz.
Savaþlar
Savaþlarda atýlan bombalar, kimyasal silahlar, hareket halindeki binlerce zýrhlý araç ve asker, vahþi doðaya büyük zarar veriyor; buralarda yaþayan canlýlarýn yaþam ortamlarýný yakýp yýkýyor.
FLAMÝNGOLAR
Kuþlar, yeryüzündeki en güzel canlý gruplarýndan biri.
Bilim adamlarý, bugüne kadar 10 bin kuþ türü tespit ettiklerini belirtiyorlar. Ama yaþam ortamlarýnýn insanlarca yok edilmesi, sayýlarýný hýzla azaltýyor. En zarif kuþ türlerinden olan flamingolarýn uçuþunu izlemek ise olaðanüstü bir deneyim. Flamingolar Sultan Sazlýðý ve Tuz Gölü gibi tuzcul sulak alanlarda yaþýyorlar.
Havayý kirlettiðimiz için
Kirli hava yalnýz insanlarýn deðil, hayvanlarýn da zehirlenip ölmelerinin nedeni.
Asit yaðmurlarýna neden oluyor, asit yaðmurlarý da yeryüzündeki ormanlarýn ölümüne...
Ormanlar ise yaban hayvanlarýn evi...
Moda ve aksesuar için
Kürkü için birçok türden binlerce hayvan öldürülüyor. Çanta, þapka, kemer ya da biblo yapmak için fillerden timsahlara, yýlanlardan ceylanlara kadar birçok hayvan acýmasýzca yok ediliyor. Hem de yasadýþý yollarla ve son derece acýmasýz yöntemler kullanýlarak. Geçtiðimiz yýllarda Türkiye'de, kürkleri nedeniyle birçok tilki, doðaya býrakýlan zehirli yemlerle öldürüldü. Soylarý tükenme noktasýna gelen, günümüzde koruma altýna alýnan karacalardan bir çoðu, ayaklarýndan baston yapmak için katledildi. Gösteriþ için de yüzbinlerce hayvanýn ölümüne neden oluyoruz. Yalnýzca gösteriþ için, soyu tükenme noktasýna gelmiþ olan kaplan, geyik, leopar gibi hayvanlar öldürülüyor. Bu hayvanlarýn post, boynuz, diþ gibi organlarýyla bazý insanlar evlerini süslüyor.
KELEBEKLER
Narin, korunmasýz yapýlarý nedeniyle kelebekler, insanýn doðaya verdiði zarardan en çok etkilenen böcek türü. Kanatlarýnýn olaðanüstü etkileyici renk kompozisyonlarýyla insanlarýn eskiden beri ilgisini çeken kelebekten Türkiye'de 268 tür bulunuyor.
Göl ve bataklýklarý kuruttuðumuz için Devlet Su Ýþleri gibi bazý kurumlar, tarým arazisi kazanmak ve su rezervi elde etmek için göl ve bataklýklarý kurutarak yaban hayvanlarýn soylarýnýn tükenmesine neden oluyor. Yurdumuzda yalnýzca Hatay'daki Amik Gölü'nde yaþayan yýlanboyun isimli kuþun soyu, gölün kurutulmasýyla yok oldu. Göl ve bataklýk kurutma iþlemi günümüzde de sürüyor.
Tarým ilaçlarýyla
Bitkilere zarar veren böcek, fare gibi canlýlarla mücadele etmek için tarlalara atýlan yapay gübreler ve zehirler, milyonlarca hayvanýn da ölüm nedeni. Tarým ilaçlarý nedeniyle soylarý tükenen hayvanlara en güzel örnek, kelaynaklar. Göçmen kuþlardan olan kelaynaklar, yazýn Afrika'dan göç edip Urfa'nýn Birecik ilçesine geliyorlardý. 1950'li yýllarda, bölgede 600 çiftten fazla kelaynak görülüyordu. Ama yine o yýllarda zararlý böcekler için kullanýlmaya baþlanan tarým ilaçlarý, kelaynaklarý da yok etti. Çünkü kelaynaklarýn yiyeceðini bu zararlý böcekler oluþturuyordu. 1970'li yýllara gelindiðinde, kelaynaklarýn sayýsý 50'nin altýna düþmüþtü. Koruma altýna alýndýlar ama, artýk her þey için çok geçti. Bugün Birecik'teki koruma istasyonunda üretilmiþ olan kelaynaklar, göç etme özelliklerini yitirmiþ durumdalar.
Avcýlýk
Ýnsan yüzyýllardýr avlanýyor. Ama avcýlýk hiçbir çaðda 20. yüzyýldaki kadar katliam boyutlarýna ulaþmadý. Günümüzde, Türkiye'de 4 milyon kayýtlý avcý olduðu sanýlýyor. Hayvanlarýn sayýsý ise bu rakamýn çok altýnda. Örneðin soyu tehlikede olan dikkuyruklarýn sayýsý 15 bini geçmiyor. Ayý sayýsý ise 2 bin civarýnda...
Ormanlarý yakýp yýktýðýmýz için
Ormanlar doðal yaþamýn en önemli alanlarý. Ama yakarak, keserek ormanlarý yok ediyor, dolayýsýyla burada yaþayan böcekten ayýya, kelebekten kuþa kadar birçok hayvanýn soyunun tükenmesine neden oluyoruz. Özellikle yaz mevsiminde Ege ve Akdeniz bölgelerinde çýkan yangýnlar hayvanlara büyük zarar veriyor. Bu yangýnlarda belki de hiç keþfedilmemiþ türlerin son üyeleri de yanýp kül oluyor.
Bilimsel deneyler
Kobay sözcüðü, çoðu kiþi için "laboratuvarda deney amacýyla kullanýlan canlý" anlamýna gelir. Ama bu sözcük, laboratuvarlarda deney amacýyla en çok kullanýlan hayvan olan "kobay"dan kaynaklanýr. Yaklaþýk 30 santimetre boyundaki kobaylar çok kolay evcilleþirler. Güney Amerika kökenli bu hayvanlarýn yaþamý laboratuvarda baþlayýp, laboratuvarda biter. Kobaylarýn yaný sýra, insanýn fizyolojik yapýsýyla benzer özellikler gösterdikleri için beyaz fareler, maymunlar, köpekler de çeþitli deneyler amacýyla laboratuvarlarda iþkence görüyor ve öldürülüyor. Tropikal bölgelerde yaþayan birçok yýlan, zehirleri alýnmak üzere doðal ortamlarýndan koparýlýp yok ediliyor.
ANADOLU LEOPARI
Anadolu leoparý, Türkiye'de yaþayan vahþi kedilerin en güzel örneklerinden biriydi. Ama yüzyýllar boyunca avlandý ve sayýlarý hýzla azaldý. Anadolu leoparýnýn son bireyleri, 1950'li yýllarda Dilek Yarýmadasý'nda ve 1970'li yýllarýn baþýnda Eskiþehir çevresinde görüldü ve görüldüðü yerde de öldürüldü. O günden bu yana varlýðýndan haber yok.
Otoyol kazalarý
Geliþen ulaþým sektörü, bütün doðal alanlardan otoyol geçmesine neden oldu. Hýzlý giden taþýtlar bu yollarda birçok yaban hayvanýn ölümüne neden oluyor. Otoyollarda yaptýðýnýz gezilerde çevrenize dikkat edin! Aracýnýzýn camýna, özellikle yazýn pek çok böcek çarparak ölecek. Yol kenarlarýnda araçlarýn çarpmasý sonucu yaþamýný yitirmiþ birçok kedi, köpek, kirpi, yýlan, kaplumbaða, kuþ cesedi göreceksiniz. Uçaklarýn pervaneleri ve jet motorlarý da yüzlerce kuþu öldürüyor
Nüfus artýþý
Ýnsan nüfusunun hýzlý artýþý, hem insan hem hayvan hem de bitkiler açýsýndan büyük tehlike. Çünkü artan insan nüfusu, doða ve orman alanlarýnýn tahrip edilmesine neden oluyor. Yeni kentler kuruluyor, yeni yollar yapýlýyor, yeni tarlalar açýlýyor. Orman alanlarý, sanayi tesisleri yapýlmak için kesilip biçiliyor. Dolayýsýyla hayvanlara
yaþayacak yer kalmýyor. Örneðin "caretta caretta" türü denizkaplumbaðalarý, Fethiye ve Akdeniz koylarýmýzdaki kumsallara yumurtalarýný gömerek çoðalýrlar. Ama son 20 yýldýr hýzla geliþen turizm sektörü, Türkiye'nin bütün ýssýz koylarýnýn otellerle, güneþlenen insanlarla dolmasýna neden oldu...
Ticaret için
Vahþi ve egzotik hayvan ticareti tüm dünyada olaðanüstü boyutlarda.
Bunun yaný sýra derisi, diþi, kürkü, kemikleri ve kabuklarý için, fillerden timsahlara, deniz kabuklularýndan tilkilere kadar, birçok türde hayvan acýmasýzca öldürülüyor. Örneðin tropik ülkelerde tuzaklarla yakalanan papaðan, maymun gibi birçok tür, Türkiye'nin büyük illerindeki hayvan maðazalarýnda rahatlýkla satýlýyor.
AKDENÝZ FOKU
Soyu tükenen her canlý, aslýnda insanýn bir parçasý. Onunla birlikte bir parçamýzý da yitiriyoruz. Bu nedenle her insan, onu yaþatmak için çaba harcamalý. Yok olma sýnýrýndaki bir baþka hayvan türü de Akdeniz foku...
